Evlilik Dışında Dünyaya Gelmiş Çocuk

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu madde 337 hükmüne göre “ana ve baba evli değilse velayet anadadır.” şeklindedir.

Daha sonrasında babanın çocuk ile soybağının kurulması halinde burada annenin tek başına velayete sahip olmasını etkileyen bir durum söz konusu olmaz sadece evlilik birliğinin dışında dünyaya gelmiş olan çocuğun soyadının değişmesine sebep olacaktır. Bu halde evlilik birliği dışında dünyaya gelmiş olan çocuğun soyadı annesini soyadını iken, eğer baba ile soybağının kurulması söz konusu olmuşsa da babanın soyadını alacaktır.

Soybağının Kurulması

Türk Medeni Kanunu madde 282 hükmü çocuk ile annesi arasında soybağının doğumla birlikte direkt kurulacağını yer vermiş olup çocuk ile baba arasında soybağının ise anne ile evlilik, tanıma veya hâkim kararına dayanarak kurulacağına, soybağının bunlar dışında da ayrıca evlât edinme yolu ile de kurulacağına yer vermiştir. Eğer çocuk kendisini doğuran kadın dışında başka bir kadının nüfusuna kaydedilmiş ise burada çocukla bu kadın arasında soybağı kurulmaz ve çocuğu doğuran annenin açacağı dava nüfus sicilinin düzeltilmesi davası olarak karşımıza çıkacaktır. Eğer nüfus sicilinin düzeltilmesi davasını açan kadın çocuk üzerindeki anneliğini doğum belgeleriyle ispat edemiyor veya belgeleri gerçeği yansıtmıyorsa bu halde genetik inceleme yoluna gidilerek çıkan sonuca göre işlem yapılacaktır.

Nüfus Hizmetleri Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik’in madde 23/3 hükmü uyarınca annesi halen başkası ile evli ise çocuk, annenin bekârlık soyadı ve tescili için de annesinin bildireceği baba adı ile tescilinin yapılacağı şeklinde düzenlenmiştir. Evliliğin ölümle sona ermesi söz konusu olmuş ve bu tarihten itibaren 300 günlük süre geçtikten sonra doğum gerçekleşmişse bu halde çocuğun soyadı annenin kullanmakta olduğu soyadı değil de bekarlık soyadı olacaktır. Nüfus Hizmetleri Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik’in madde 23/1 hükmüne göre dünyaya gelen çocuk evlilik birliği içinde doğmuş olsa da kocasının soybağını reddeden hallerin varlığında annenin bekarlık soyadı çocuğun soyadı olacaktır.

Çocuk, evlilik birliği dışında doğmuş olup baba ile arasında tanıma veya babalık davası ile soybağının kurulması durumu söz konusu olmuşsa çocuğun soyadı velayeti annesinde olmasına karşın babanın soyadı olacaktır. Baba ile çocuk arasında soybağının kurulması ile birlikte çocuğun nüfusu babanın nüfus kütüğüne geçecektir. Burada çocuğun velayeti annesinde olmasına rağmen soyadında değişiklik meydana gelecektir. Annenin tek başına velayetini ispat külfeti meydana gelecektir. Ortaya çıkabilecek birtakım zorlukların aşılması adına Türk Medeni Kanunu madde 27 hükmüne dayanılarak haklı sebeplerin varlığı halinde soyadının değiştirilmesi talebinde bulunulabilir. Ancak burada esas alınacak olan çocuğun üstün hakkının varlığıdır. Hâkim her somut olay için haklı sebeplerin varlığını araştırarak ayrı ayrı değerlendirme yaparak ve hakkaniyeti gözeterek karar verecektir. Burada sadece haklı sebeplerin varlığının mevcut olması değil aynı zamanda çocuğun ahlaki, ruhani, fikri, iktisadi ve benzeri kriterleri de göz önüne alınmalıdır. Haklı sebebe dayanarak soyadının değiştirilmesi talebinin yapılabilmesi nispi bir hak olarak karşımıza çıkar ve bu kaş kişiye sıkı sıkıya bağlı bir haktır. Bu halde annenin davayı açabilmesi ayırt etme gücüne sahip olmayan çocuk adına yasal temsilcisi tarafından yapılabilecektir.

Sonuç olarak evlilik birliği dışında doğmuş olan çocuğun velayeti kural olarak fiil ehliyetine sahip olan annesinde olacaktır. Evlilik birliği dışında doğmuş olan çocuk ile babası arasında daha sonradan tanıma veya babalık davası sonucunda hâkim kararı yoluyla soybağının kurulmuş olması halinde ise çocuğun velayeti annesinde olmasına rağmen çocuk babanın soyadıyla nüfus kütüğüne kaydı yapılacaktır. Ayrıca annelik durumları içinse Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 292/1 hükmü uyarınca DNA incelemesine rıza gösterilmemesi halinde mahkeme tarafından zorla kan veya doku alınmasına karar verilecektir.