Anlaşmalı Boşanma Nedir?

Anlaşmalı boşanma kavramı, Türk Medeni Kanunu m. 166/3’te yer alan bir kavramdır ve eşlerin anlaşması şeklinde düzenlenmiş bir kurum olarak kanunumuzda yer almaktadır.

Anlaşmalı boşanmaya başvurulabilmesi için evlilik birliğinin en az 1 yıl önce kurulmuş olması gerekir ve bu halde eşlerden birisinin açmış olduğu boşanma davasını diğer eşin kabul etmesi ya da eşlerin birlikte boşanma davasını açmaları şeklinde olabilecektir. Bu durumda boşanma kararının verilebilmesi için evlilik birliğinin temelinden sarsılmış olması gerekir. Hâkim tarafları bizzat dinleyerek açıklamış oldukları iradelerinin gerçeği yansıttığını ve dolayısıyla boşanmanın mali sonuçlarıyla birlikte çocukların durumunun tarafların anlaştıkları şekilde kabul edilebileceğine yönelik kanaatinin oluşması halinde boşanmaya hükmedecektir. Hâkim anlaşma metni üzerinde gerekli gördüğü yerlerde değişiklikler yapabilecektir. Eğer eşler tarafından hâkimin yapmış olduğu düzenleme kabul edilirse boşanma gerçekleşecektir.

Anlaşmalı Boşanmanın Özellikleri

Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılması

Anlaşmalı boşanma kavramı, Türk Medeni Kanunu kapsamında ayrı bir madde olarak düzenlenmemiştir. Kanunda yer alan evlilik birliğinin temelinden sarsılması başlığı altında düzenlenmiş bir kurum olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu kapsamda Türk Medeni Kanunu m. 166/3’te yer alan şartların oluşması durumunda anlaşmalı boşanmanın gerçekleşebileceği öngörülmüştür. Burada en önemli kriter kanunda yer alan en az 1 yıllık süreyle evlilik birliğinin devam ediyor olmasıdır. Ardından tarafların hâkim tarafından dinlenmesiyle ve aralarında anlaştıkları hususların uygun görülmesi halinde anlaşmalı boşanma gerçekleşebilecektir.

Çekişmesiz Yargı Faaliyeti Olması

Buradaki kavram karşımıza çekişmesiz yargı faaliyeti olarak çıkmaktadır. Boşanma ve doğuracağı sonuçlar dolayısıyla aralarında anlaşmış eşlerin mahkemeye birlikte başvurmaları ya da bir eşin açtığı davayı diğer eşin kabul etmesiyle kanundaki diğer usuller takip edilerek çiftin boşanmalarının sağlanması için yapılan mahkeme faaliyeti çekişmesiz yargı faaliyetidir.

Tarafların Serbest İradelerinin Bulunması

Eşler beraber ya da açılmış olan boşanma davasını diğer eşin kabulü şeklinde olsun anlaşma yoluyla boşanma davası açtıklarında buradaki boşanma iradelerini serbestçe açıklamak zorundadırlar. Hâkim eşleri dinleyerek eşlerin iradelerini serbestçe açıkladığına yönelik kanaati oluşursa boşanmaya hükmedecektir. Ancak burada hakimin eşlerin iradelerini serbestçe açıklamadıkları yönünde bir şüpheye düşmesi durumunda boşanma gerçekleşmeyecektir. Eşler iradelerini serbestçe açıkladıkları halde hakim tarafında aksi yönde olacak şekilde boşanma kararı verilmiyorsa bu halde de hakimin gerekçe göstermesi zorunluluğu doğacaktır.

Anlaşmalı Boşanmanın Koşulları

Anlaşmalı boşanma imkanıyla eşlerin iradeleri ön plana alınmış, önceden belirledikleri koşullara göre hızlı bir şekilde evlilik birliğinin sonlandırılması imkânı tanınmıştır. Anlaşmalı boşanmayla hem taraflara serbestçe iradelerini kullanma olağanı verilmiş hem de aile içi mahremiyetin korunması amaçlanarak başka kişilerce bunların öğrenilmesinin önüne geçilmiştir.

Evlilik Birliği En Az 1 Yıllık Olmalıdır

Türk Medenin Kanunu’nda öngörülen evlilik birliğinin en az 1 yıllık sürenin dolup dolmadığını hâkimin re’sen gözeteceği bir durumdur. Eğer evlilik birliğinin 1 yıllık süresi dolmamışsa anlaşmalı boşanmaya hükmolunamayacaktır. Kanunda öngörülmüş olan 1 yıllık sürenin amacıysa eşlerin boşanmaya karar vermelerindeki nedenlerin üzerinden sağlıklı bir şekilde gözden geçirilmesidir. Ayrıca burada belirtilmiş olan 1 yıllık süre evlilik birliğinin kurulmasıyla başlayacaktır ve bahsi geçen bu 1 yıllık süre anlaşmalı boşanma bakımından bir dava şartı olarak karşımıza çıkacak bir durumdur. Dolayısıyla evlilik birliğinin 1 yıllık süresi dolmadığı halde açılmış olan davalar bakımından Yargıtay’ın yerleşmiş görüşü neticesinde anlaşmalı boşanma davasının reddedilmeyip Türk Medeni Kanunu m. 166’da yer alan diğer fıkralarındaki koşulların oluşup olmadığının araştırılıp yapılan araştırma sonucunda bir kararın verilmesi sonucu doğmaktadır.

Eşlerin Boşanma İradelerinin Birbirine Uygun Olması

Türk Medeni Kanunu hükmü gereğince anlaşmalı boşanmaya taraflar beraber bir dilekçeyle ya da ayrı ayrı dilekçelerle mahkemeye başvurabileceklerdir. Burada karşımıza çıkan farklı bir durumsa diğer eşin kabulüyle beraber evlilik birliğinin temelinden sarsıldığı yönünde kesin karine oluşarak diğer koşulların da varlığı halinde anlaşmalı boşanmaya hâkim tarafından hükmolunacaktır.

Hâkimin Eşlerin İradelerini Serbestçe Açıkladığına Kanaat Getirmesi

Hâkim tarafından anlaşmalı boşanmaya için başvuran eşlerin iradelerinin serbestçe açıklanıp açıklanmadığının tespiti için eşler bizzat dinlenmesi gerekir. Hâkim burada sadece eşlerin boşanma konusundaki iradelerinin serbestçe verildiğini ve herhangi bir baskının olup olmadığını araştıracaktır. Bu nedenle eşlerin hakimce bizzat dinlenmesi kamu düzenin getirdiği bir durum olup re’sen gözetilecektir.

Hâkim Tarafından Eşlerin Kabul Ettiği Anlaşmanın Uygun Bulunması

Eşlerin kendi aralarında anlaştıkları mali konular ve çocukların durumu hususundaki anlaşma metninin hâkim tarafından uygun bulunması gerekir. Bu durum da yine kamu düzenine ilişkin olduğu için koşulların hakim tarafından uygun bulunmaması halinde boşanma gerçekleşmeyecektir.